Tiết Thanh Minh là một trong 24 tiết khí trong năm theo cách tính của lịch dương. Còn Tết Thanh Minh là một ngày trong tiết Thanh Minh tùy vào từng quốc gia lựa chọn. Ở Việt Nam thì nói đến tết Thanh Minh người ta chỉ nghĩ tới lễ tảo mộ và hội đạp thanh, còn ở một số nước khác thì đó còn là một ngày quốc lễ.

Thanh minh là một trong những ngày lễ cổ truyền của người Việt, thể hiện lòng đạo hiếu của con cháu với ông bà tổ tiên. Vì thế, ngày này mang giá trị văn hóa và tinh thần nhân văn sâu sắc. Để chuẩn bị thật chu đáo cho dịp quan trọng này, hãy cùng tìm hiểu tết Thanh Minh năm 2020 là ngày nào.

Khu lăng mộ đá xanh rêu cao cấp của gia đình Chủ tịch tập đoàn xây dựng Nam Thiên Phú tại Nghệ An

1. Nguồn gốc và Ý nghĩa của Tiết Thanh Minh

Tiết Thanh Minh có nguồn gốc từ Trung Hoa, qua quá trình tiếp biến và giao lưu văn hóa du nhập sang Việt Nam. Nhờ ý nghĩa sâu sắc và tinh thần tâm linh mà nó được người Việt tiếp thu, chuyển hóa thành ngày lễ mang đậm bản sắc dân tộc.

Tiết Thanh Minh gắn liền với đạo đức, với bổn phận con người Việt Nam – bổn phận của con cháu tưởng nhớ công lao của tổ tiên, của những người đi trước. Đây chính là ngày giỗ tổ chung để mọi người có dịp báo hiếu, trả nghĩa, gọi là đền đáp phần nào ơn sinh thành tạo dựng của tổ tiên. Con cháu quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này để tưởng nhớ tổ tiên và sum họp với gia đình.

Sách “Việt Nam phong tục” của Phan Kế Bính có ghi: “Trong khoảng tháng 3, có một tiết hậu gọi là tiết Thanh Minh. Thanh Minh nghĩa là trời độ ấy mát mẻ quang đãng. Tục Tàu hôm ấy, giai nhân, tài tử, đua nhau đi tảo mộ, gọi là hội Đạp Thanh. Ta không ăn tết ấy nhưng cũng nhiều người nhân dịp ấy mà đi tảo mộ. Tảo mộ là đi thăm mộ tiền nhân, cỏ rậm thì phát cho quang, đất khuyết thì đắp bồi lên, rồi về nhà cũng làm cỗ cúng gia tiên”.

2. Tiết Thanh Minh năm 2020 là khoảng thời gian nào?

Tiết Thanh minh là một khái niệm trong công tác lập lịch của các nước phương Đông chịu ảnh hưởng của nền văn hóa Trung Hoa cổ đại. Nó là một trong số hai mươi tư tiết khí của các lịch Trung Quốc, Việt Nam, Nhật Bản, Triều Tiên. Trên thực tế lịch Trung Quốc cổ đại là một loại âm dương lịch nên nếu giải thích theo thuật ngữ của lịch hiện đại ngày nay (lịch Gregory) thì nó được tính theo vị trí của Trái Đất trong chu kỳ chuyển động trên quỹ đạo của mình xung quanh Mặt Trời. Nếu tính điểm xuân phân là gốc (kinh độ Mặt Trời bằng 0°) thì điểm diễn ra hay bắt đầu tiết Thanh minh là kinh độ Mặt Trời bằng 15°. Do vậy, tiết Thanh minh thực tế được tính theo cách tính của dương lịch hiện đại và nó thông thường bắt đầu vào ngày 4 hoặc 5/4 dương lịch tùy theo từng năm.

Theo quy ước, tiết thanh minh là khoảng thời gian bắt đầu từ khoảng ngày 4 hay 5/4 khi kết thúc tiết xuân phân và kết thúc vào khoảng ngày 20 hay 21/4 trong lịch Gregory theo các múi giờ Đông Á khi tiết cốc vũ bắt đầu.

Năm nay, 2020, tiết Thanh Minh bắt đầu từ 22h ngày 5/4 dương lịch (13/3 âm lịch) và kết thúc vào khoảng ngày 20, hay 21/4 khi tiết Cốc vũ bắt đầu. Và Người ta thường lấy ngày đầu tiên của tiết Thanh Minh là ngày Tết Thanh Minh tức ngày 5/4.

Tết Thanh Minh là gì? Có nên làm mộ đá vào tết Thanh Minh hay không?

3. Những điều cần biết khi tảo mộ tiết Thanh Minh

Tiết Thanh Minh tảo mộ thể hiện lòng hiếu thuận

Công việc chính của tảo mộ là sửa sang các ngôi mộ của tổ tiên cho được sạch sẽ. Nhân ngày Thanh minh, người ta mang theo xẻng, cuốc để đắp lại nấm mồ cho đầy đặn, rẫy hết cỏ dại và những cây hoang mọc trùm lên mộ cũng như tránh không để cho các loài động vật hoang dã như rắn, chuột đào hang, làm tổ mà theo suy nghĩ của họ là có thể phạm tới linh hồn người đã khuất.

Sau đó, người tảo mộ thắp vài nén hương, đốt vàng mã hoặc đặt thêm bó hoa cho linh hồn người đã khuất. Bên cạnh những ngôi mộ được trông nom, săn sóc, còn có những ngôi mộ vô chủ, không người thăm viếng. Những người có lòng nhân đức không khỏi mủi lòng thường cắm một nén hương, đốt nắm vàng mã cho những ngôi mộ này. Tại các nơi tha ma mộ địa còn có lập một cái am để thờ chung những mồ mả vô chủ gọi là Am chúng sinh và mỗi cửa am có một bà đồng sớm tối đèn hương thờ phụng.

Trong ngày Thanh minh, khu nghĩa địa trở nên đông đúc và nhộn nhịp. Các cụ già thì lo khấn vái tổ tiên nơi phần mộ. Trẻ em cũng được theo cha mẹ hay ông bà đi tảo mộ, trước là để biết dần những ngôi mộ của gia tiên, sau là để tập cho chúng sự kính trọng tổ tiên qua tục viếng mộ. Những người quanh năm đi làm ăn xa cũng thường trở về vào dịp này (có thể sớm hơn một, hai ngày vì nhiều lý do khác nhau) để tảo mộ gia tiên và sum họp với gia đình.

4. Sắm lễ tảo mộ tiết Thanh minh

Trước Thanh minh một ngày, để đi cúng mộ cần chuẩn bị :

• Một bộ tam sinh: Bộ tam sinh dùng để tế trong các đại lễ ngày xưa là ba con vật: bò, heo, dê. Ngày nay tùy theo tập quán của mỗi địa phương và hoàn cảnh của mỗi gia đình để làm lễ.
• Giấy ngũ sắc, nhang, đèn, giấy tiền, vàng bạc, quần áo giấy… và các loại bánh trái, thức ăn, thức uống khác tùy sở thích của mỗi nhà.

5. Tiết Thanh Minh có thể cúng bái tại nhà

Thông thường, Thanh Minh người ta tảo mộ không chỉ để sửa sang lại mộ phần, dọn dẹp mộ ông bà tổ tiên mà còn như một dịp để hồi hương, thăm hỏi lại nơi cũ. Nếu gia đình nào không có điều kiện đi tảo mộ thì cũng có thể tổ chức cúng tại nhà. Đặt lễ trong nhà hoặc ngoài ban công, thắp 3 nén hương, sau đó hướng về hướng mộ phần tổ tiên, quê hương vái 3 lượt và mặc niệm, cầu khấn rồi hóa vàng mã, cũng coi như có lòng vọng bái tổ tiên.

6. Có thể kết hợp tảo mộ hai họ cùng một lần

Nhiều người cho rằng, Thanh Minh tảo mộ thì phải đi từng lượt, mỗi lần chỉ tới thăm mộ của một bên người cùng họ. Nhưng nếu bạn đã kết hôn hoặc tiện đường muốn tảo mộ cả nội cả ngoại thì kết hợp trong một lần đi cũng không sao. Chủ yếu là thành tâm hướng về tổ tiên, nhớ về nguồn cội chứ không quá coi trọng hình thức hay bó buộc.